Ήθη και έθιμα

Επειδή μας είναι δύσκολο να βγούμε από σπίτι σε σπίτι και να λέμε τα κάλαντα, μπαίνουμε μέσα στα σπίτια σας με αυτό τον τρόπο.

Αν θέλετε να ακούσετε τις παραμυθένιες μας φωνές να σας τραγουδάνε τα θρακιώτικα κάλαντα των Χριστουγέννων, πατήστε πάνω στην φράση «Κάλαντα Χριστουγέννων από τους Παραμυθάδες» στο τέλος του άρθρου.

Είναι η δεύτερη χρονιά που σας λέμε τα κάλαντα, επιλέγοντας μια διαφορετική περιοχή. Πέρυσι είχαμε της Ικαρίας, φέτος μια θρακιώτικη εκδοχή.

Μέσα από την καρδιά μας σας ευχόμαστε Καλά Χριστούγεννα με υγεία -όσο κι αν ακούγεται συνηθισμένο- και αμέτρητη αγάπη αναμεταξύ μας.

«Κάλαντα Χριστουγέννων από τους Παραμυθάδες»

Το έθιμο

Το έθιμο της κυρά Σαρακοστής είναι πολύ παλιό. Δυστυχώς, σιγά-σιγά χάνεται. Η κυρά Σαρακοστή ήταν ένα είδος ημερολογίου για τα σπιτικά. Το πρωί της Καθαρής Δευτέρας οι νοικοκυρές φτιάχνουν από ζυμάρι μια γυναικεία φιγούρα.Έχει επτά ποδαράκια, ένα για κάθε εβδομάδα μέχρι να έρθει το Μεγάλο Σάββατο. Όμως στο πρόσωπο δεν υπάρχει το στόμα, για να δείξει ότι αρχίζει η νηστεία. Δεν υπάρχουν και αυτιά γιατί δεν ακούει τίποτε εκτός από την προσευχή. Στα χέρια για στολίδι κρατάει τον Σταυρό, για να δείχνει ότι πηγαίνει στην εκκλησία. Στο τέλος κάθε εβδομάδας τρώγεται ένα ποδαράκι. Το τελευταίο συνήθιζαν να το βάζουν μέσα στο αναστάσιμο ψωμί και ήταν γούρι για όποιον το έβρισκε.

Η συνταγή

3 φλιτζάνια αλεύρι
1 φλιτζάνι αλάτι
1 φλιτζάνι νερό

Ψήνουμε για 20-30 λεπτά, ίσα ίσα για να στεγνώσει. Το αλάτι είναι πολύ για να κρατήσει χωρίς να χαλάσει μέχρι το Πάσχα.

Το τραγούδι

Υπάρχει κι ένα τραγουδάκι για την κυρά Σαρακοστή και ο ρυθμός του είναι όπως το τραγουδάκι «Δεν περνάς κυρά Μαρία.

«Την κυρά Σαρακοστή
που είναι έθιμο παλιό
οι γιαγιάδες μας την φτιάχναν
με αλεύρι και νερό.

Για στολίδι της κρατούσε
στην ποδιά της τον Σταυρό
και το στόμα της ξεχνούσαν
γιατί νήστευε καιρό.

Και μετρούσανε τις μέρες
με τα πόδια της τα επτά
κόβαμε ένα την βδομάδα
μέχρι να’ρθει η Πασχαλιά»

 

Από τα έθιμα που διατηρούνται ακόμα στις μέρες μας είναι και το ερυθρόλευκο βραχιολάκι που ακούει στο όνομα Μάρτης ή Μαρτιά. Πόσοι όμως από εμάς γνωρίζουμε την ιστορία του;

Η ακτινοβολία του ήλιου τον Μάρτιο θεωρούνταν επικίνδυνη για τα παιδιά. Προκειμένου λοιπόν να αποφύγουν το ανεπιθύμητο μαύρισμα στα προσωπάκια τους, οι γονείς έδεναν στον καρπό του χεριού ή στο μεγάλο δάχτυλο του ποδιού το γνωστό πλέον σε όλους μας βραχιολάκι, «Μάρτη» ή «Μαρτιά». Ήταν μια λινή στριφτή κλωστή, άσπρη και κόκκινη ή χρυσή που την προηγούμενη μέρα είχαν κρεμάσει στα κλωνάρια της τριανταφυλλιάς αφήνοντάς την εκεί και όλο το βράδυ προκειμένου να την εκθέσουν στην έναστρη νύχτα.

Θεωρούσαν πως η κόκκινη κλωστή κατείχε ιδιαίτερη δύναμη που προστάτευε τα παιδιά από τον ήλιο του Μαρτίου ενώ ταυτόχρονα του πρόσφερε και άλλα χαρίσματα. Για παράδειγμα, σε κάποιες περιοχές, όπως στις Κυδωνίες, έδεναν την κλωστή στο μεγάλο δάχτυλο του ποδιού για να μην σκοντάφτουν ή στην λαβή της στάμνας για να μένει κρύο το νερό.

Σύμφωνα με τον Χρυσόστομο, το συγκεκριμένο έθιμο, μάλλον έχει τη ρίζα του στα Ελευσίνια μυστήρια αφού και οι μύστες τότε έδεναν παρόμοιο βραχιόλι είτε στο δεξί χέρι είτε στο αριστερό τους πόδι, με συμβολική αξία -άγνωστη όμως σε εμάς.

Το χρονικό διάστημα που φοράει κανείς Μάρτη διαφέρει από περιοχή σε περιοχή. Έτσι, αλλού φοριέται μέχρι και την Ανάσταση όπου την επομένη τον βγάζουν και τον κρεμάνε στις τριανταφυλλιές προκειμένου τα ρόδα να πάρουν το χρώμα του. Σε άλλες περιοχές το φοράνε μέχρι να δούνε στον ουρανό χελιδόνια ή πελαργούς. Αλλού πάλι τον βγάζουν και τον τοποθετούνε κάτω από μια πέτρα και αν μετά από 40 ημέρες υπάρχει ακόμα και μαζί με αυτό υπάρχουν και αρκετά μυρμήγκια, τότε το θεωρούν ευτυχία. Άλλοι δένουν τους Μάρτηδες στις σούβλες με τα αρνιά και καίγονται μαζί με αυτά.

Φτιάξε τον Μάρτη απλά…

Συνεχίζουμε και διατηρούμε το έθιμο αυτό χωρίς απαραίτητα να πιστεύει κανείς σε δοξασίες η λαογραφικές συνήθειες της παράδοσης. Καλώς ή κακώς. Πάντως είναι μια ωραία εικόνα το βραχιολάκι αυτό σε ένα παιδικό -και όχι μόνο- χέρι.

Πάρτε λοιπόν δύο ισουψείς κλωστές, μία άσπρη και μία κόκκινη και απλά στρίβοντας την μία με την άλλη, έχετε έναν Μάρτη έτοιμο. Αν επιθυμείτε κάτι διαφορετικό, μπορείτε να προσθέσετε ένα ματάκι ή μια χάντρα.

Το σλάιντ απαιτεί την χρήση JavaScript.

Ας υποδεχτούμε τον Μάρτιο με το βραχιόλι του…

Καλή Σαρακοστή!

Πηγή: «Ελληνικές γιορτές και έθιμα της λαϊκής λατρείας» του Γ.Α. Μέγα από τις εκδόσεις «ΕΣΤΙΑ».

Το έθιμο της «Χάσκας» πραγματοποιείται την Κυριακή της Τυρινής, πριν ξεκινήσει η νηστεία της Σαρακοστής.
Το μεγαλύτερο άτομο της οικογένειας δένει την άκρη μίας κλωστής ή κορδέλας σε ένα ραβδάκι και στην άλλη άκρη ένα καθαρισμένο, βραστό αυγό.
Η οικογένεια κάνει έναν κύκλο και το αυγό αιωρείται από στόμα σε στόμα μέχρι κάποιος να καταφέρει να το αρπάξει, δαγκάνοντάς το χωρίς όμως την βοήθεια των χεριών του. Το γέλιο είναι σίγουρο γιατί δεν είναι καθόλου εύκολο να αρπάξεις ένα αυγό που πότε γλιστράει στο μάγουλο, πότε χτυπάει στο κούτελο.
Η σημασία του εθίμου είναι ότι, για όσους θα ακολουθήσουν την νηστεία της Σαρακοστής, το στόμα θα «κλείσει» με ένα αυγό και με ένα αυγό, το κόκκινο αυγό της Ανάστασης, θα «ανοίξει» πάλι μιας και το διάστημα που μεσολαβεί καταλύει μόνο λάδι.

Επίσης, σε ορισμένες περιοχές, την ίδια μέρα, πριν ή μετά το έθιμο της χάσκας, ζητάνε συγχώρεση ο ένας από τον άλλον προκειμένου η νηστεία της Σαρακοστής να τους βρει και καθαρούς στις ψυχές.

Καλή Σαρακοστή, λοιπόν !

Το σλάιντ απαιτεί την χρήση JavaScript.